خواجه میر علی تبریزی در قرن هشتم با بهره گیری از تجربه های پراکنده ای که پیشینیان

 او برای پیدایش خط نستعلیق آزموده بودند ، خط نستعلیق را به کمال نوشت . برخی واضع

 این خط را خود خواجه میر علی می دانند اما قراین نشان می دهد که پیش از او نیز عده ای

 در فراهم آمدن زمینه ایجاد این خط سهیم بوده اند ، پس از خواجه میرعلی ، خط نستعلیق

به دو شیوه غربی و شرقی در ایران آن روز نوشته شد و هرکدام پیروانی پیدا کرد . نستعلیق

عروس خط ایرانی است ، زیبایی این خط ، در ایجاد تعادل ، تناسب ، ضعف و قوت و سطح و

 دور به حدی است که پس از ابداع آن ، هنوز در اصل شکل حروف و کلمات این خط ، تغییر

بنیادین به وجود نیامده است  و اندازه های آن نیز تقریبا همان گونه است که در آغاز پیدایش

آن نگاشته شده است . زیبایی نهفته در اجزای آن بیانگر روح زیبایی آفرین و زیبایی طلب

ایرانیان است و پدیده ای شگفت در دنیای خط به شمار می رود . سیر تکامل و تعالی خط

نستعلیق ، منحصر به قرن هشتم نماند  و تراش و صیقل در این خط ادامه پیدا کرد تا در قرن

 یازهم هجری ، دوره شاه عباس صفوی ، اعجوبه بزرگ و استاد کل خط نستعلیق حضرت

میرعماد الحسنی قزوینی پای به عرصه وجود نهاد  وبه آنچه تا آن زمان از خط نستعلیق به

او رسیده بود جلایی تازه بخشید . تناسب در اندازه ها و ایجاد قالب های نو فضاهای تازه در

 خط نستعلیق و قدرت نمایی در نگارش قالب چلیپا در خط نستعلیق  ، نوشتن رساله

 آداب المشق و مقید ساختن خط به واحد اندازه گیری یعنی نقطه 6 دانگی از مواردی است

 که نام میرعماد را به عنوان استاد کل و ستاره قدر اول دنیای خوش نویسی ، جاودانه ساخته

 است . میر عماد بی گمان تابناک ترین چهره تاریخ خط نستعلیق است . شناخت بی نظیر او

 از این خط و اجتهاد وصف ناپذیر او در انواع قلم به ویژه کتابت و چلیپا ، موجب پیدایش آثاری

بدیع و ماندگار شده است که برای همیشه ی تاریخ ، سرمشق آیندگان اوست .

او نیز به سعایت بدخواهان و به جرم سنی بودن و اتهامات واهی دیگر ، در شبی ظلمانی به

دست عوامل شاه عباس صفوی در اصفهان به شهادت رسید و جنازه اش در تکیه میر تخت

فولاد به خاک سپرده شد.

گذشت دوران فراز و فرودهای فراوانی را بر خط نستعلیق تحمیل کرد تا در دوره قاجاریه و

عصر ناصرالدین شاه پدیده ای دیگر ، در این هنر ناب ظهور کرد . میرزا محمدرضا کلهر ، از

 ایل کلهر کرمانشاهان ، مردی که خصایل  اخلاقی را با فضیلت هنر در هم آمیخت ، ابتدا با

 مشق از روی آثار باقی مانده از حضرت میرعماد خط خویش را به کمال مطلوب رساند ،

سپس به دلیل ظهور صنعت چاپ سنگی و لزوم همگامی هنرمند خوشنویس با این صنعت

نو ظهور ، و از آنجا که میرزای کلهر ناگزیر بود هر روز صفحاتی از روزنامه های شرف و شرافت

 را در عصر ناصری کتابت نماید ، و مرکب چاپ نیز با مرکبی که خوشنویس در شرایط عادی

در آن می نوشت تفاوت داشت ، به تغییر در تراش قلم و تغییر در اندازه های حرکات و حروف

 پرداخت . میرزای کلهر ، مبنای اندازه گیری در نوشتن را از اندازه 6 دانگ میرعماد به نقطه

5 دانگی تغییر داد  ، تأثیر این امر موجب شد که نوشته های میرزای کلهر نسبت به  آثار

پیشینیان او کوچک تر شود .

تغییر دیگردر تراش  قلم بود ، میرزای کلهر گوشت قلم را بیشتر از دوره های قبل ، می گرفت

 و در قلم کتابت نیز از پشت برداری قلم پرهیز کرد. این امر باعث می شد ، حرکات تیز و

نازک شیوه قدیم کمی ضخیم تر و گوشتی تر شود ، بنابراین از ریزش حروف در چاپ سنگی

 پیشگیری می کردو کلمات و حروف تمام و کمال از چاپ بیرون می آمد.

تغییرات میرزا محمد کلهر ، شیوه ی او را نسبت به شیوه های قبلی جذاب تر نمود .

 به گونه ای که پس از کلهر ، شیوه ی او به عنوان شیوه ی غالب و رایج ، فراگیر شد . میرزا ،

 شاگردان فراوانی تربیت نمود ، آثار بسیاری نیز با قلم کتابت تحریر کرد که از جمله آثار میرزا ،

 می توان به روزنامه های شرف و شرافت ، فیض الدموع ، سفرنامه ناصرالدین شاه ،

 منتخب السلطان اشاره کرد.

میرزا کلهر در بیماری وبای عام تهران ، در دوران ناصری در گذشت . بسیاری از خوشنویسان

پس از میرزای کلهر شیوه ی کار او را به عنوان سرمشق خویش پذیرفتند.

یکی از شاگردان میرزا ، مرحوم آقا سید مرتضی برغانی است.آقا سید مرتضی 2 فرزند پسر

 به نامهای آقا سید حسین و آقا سید حسن میرخانی دارد.دو چهره نام آور آشنا و دو استاد

 بزرگ که خوشنویسی معاصر ایران با نام این دو بزرگوار عجین است .

برادران میرخانی ، بیش از 57 سال پیش ، با مرارت و تلاش فراوان ، انجمن خوشنویسان

 ایران را پایه گذاری و تأسیس نمودند. نظم و انسجام هنرمندان خوشنویس امروز و رونق و

 رواج این هنر در میان مردم در نیم قرن اخیر ، مدیون شجره ی طیبه ای است که میرخانی ها

کاشتند .